پیاده روی اربعین؛ نماد وحدت اسلامی زیر پرچم حسینی

پایگاه رهنما:

همایش و راهپیمایی بزرگ اربعین از جمله رویدادهای بزرگی است که همه ارزش های خبری مانند بزرگی، تازگی، مجاورت، دربرگیری، شگفتی و برخورد را با هم دارد. چنین ویژگی کم نظیری راهپیمایی اربعین را به موضوعی بسیار قابل توجه در علوم خبری و ارتباطی تبدیل می کند.

اربعین نقش مهمی در تداوم واقعه عاشورا دارد و اگر نقش آفرینی پیغام آورانه حضرت زینب سلام ا... علیها از عاشورا تا اربعین نبود شاید نهضت حضرت امام حسین علیه السلام تداوم تاریخی به این گونه پیدا نمی کرد و حقایق واقعه کربلا به ما به صورت فعلی نمی رسید. اربعین یک رسانه برای انتشار پیام عاشورا بوده است.

تاریخچه راهپیمایی اربعین

پیاده‌رَوی اربعین، یا راهپیمایی اربعین، از آیین‌های شیعی است که در روزهای منتهی به ۲۰ صفر (اربعین حسینی) برگزار می‌شود. این پیاده‌روی از نقاط مختلف عراق به‌طرف کربلا و با هدف زیارت اربعین انجام می‌شود. بیشتر زائران، از مسیر نجف به کربلا می‌روند. در طول مسیرهای راهپیمایی، جایگاه‌هایی برای پذیرایی از زائران وجود دارد که موکب خوانده می‌شود.

در زمان حکومت صدام حسین، محدودیت‌هایی در اجرای این مراسم اعمال شد، ولی با سقوط حزب بعث در سال ۲۰۰۳م، این مراسم احیا شد و هرساله علاوه بر شیعیان عراق، شیعیان کشورهای دیگر به‌ویژه ایران نیز به راهپیمایی اربعین می‌پیوندند. بنابر گزارش‌ها، علاوه بر شیعیان، گروه‌هایی از اهل‌سنت، مسیحیان، ایزدیان و دیگر مذاهب نیز در پیاده‌روی اربعین حضور می‌یابند.

در سال‌های اخیر، میلیون‌ها نفر در این راهپیمایی شرکت می‌کنند؛ به‌نحوی که این رویداد را بزرگترین گردهمایی سالانهٔ مذهبی در جهان دانسته‌اند. درباره تعداد حاضران در این راهپیمایی‌، آمارهایی بین دوازده میلیون تا بیست میلیون نفر بیان شده است.

سید محمدعلی قاضی طباطبایی در کتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء، زیارت امام حسین در روز اربعین را سنت و رفتار مداومِ شیعیان از زمان ائمه دانسته که در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت پایبند بوده‌اند.

گفته شده است پس از دوره شیخ انصاری این سنت فراموش شده بود و محدث نوری آن ارا حیا کرد. نویسنده کتاب ادب الطف در گزارشی از مراسم اربعین در کربلا، اجتماع در این مراسم را به اجتماع مسلمانان در مکه تشبیه و به حضور هیئت‌های عزاداری در آن اشاره کرده که برخی به ترکی، عربی، فارسی و اردو مرثیه می‌خوانده‌اند. ادب الطف در سال ۱۳۸۸ق/۱۹۶۷م منتشر شده و نویسنده آن، جمیعت راهپیمایان اربعین را بیش از یک میلیون نفر تخمین زده است.

با سقوط حزب بعث عراق در سال ۲۰۰۳م، مراسم راهپیمایی اربعین بار دیگر در عراق احیا شد و پس از آن، هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در آن شرکت می‌کند. در آغاز این حرکت، دو تا سه میلیون نفر در آن حضور داشتند؛ ولی در سال‌های بعد تعداد زائران شرکت‌کننده در این راهپیمایی به بیش از ده میلیون نفر رسید؛ تا جایی که آن را از بزرگ‌ترین راه‌پیمایی‌ها یا گردهمایی‌های مذهبی جهان دانسته‌اند.

تولیت آستانه حضرت عباس (ع) در سال ۱۳۹۵ش (۲۰۱۶) طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد در سیزده روزِ منتهی به اربعین (یعنی از ۷ صفر تا ۲۰ صفر) بیش از یازده میلیون و دویست هزار نفر وارد کربلا شدند. در سال ۱۳۹۷ش (۲۰۱۸)، تولیت آستانه امام حسین (ع) در بیانیه‌ای اعلام کرد که در ده روز منتهی به اربعین (از ۱۰ تا ۲۰ صفر) بیش از یازده میلیون و هشتصدو پنجاه هزار نفر از دروازه‌های اصلی کربلا وارد این شهر شده‌اند. کسانی که از کوچه‌های فرعی وارد کربلا شده‌اند و یا به هر دلیلی وارد مرکز شهر (محدوده‌ای با شعاع حدود سه کیلومتری از حرم) نشده بودند، در این آمار محاسبه نشدند.

حضور میلیونی از سراسر جهان در راهپیمایی اربعین

درباره تعداد زائران آمارهای متعدد دیگری نیز در سایت‌های و رسانه‌های خبری منتشر شده است؛ برخی گزارش‌ها از مشارکت ۱۵ میلیون زائر شیعه در این راهپیمایی خبر داده‌اند. در برخی دیگر از گزارش‌ها این تعداد ۲۰ میلیون نیز گزارش شده است.

آمار وزارت کشور عراق حاکی از آن است که در سال ۱۳۹۲ش دست‌کم یک میلیون و ۳۰۰ هزار زائر خارجی به عراق آمده و در راهپیمایی اربعین شرکت کرده‌اند. طبق آمارهای دولت عراق در سال۱۳۹۷ش (۲۰۱۸) این تعداد به بیش از یک میلیون و هشتصد هزار نفر رسیده است.

چرا راهپیمایی اربعین مهم است؟

«پیاده‌روی اربعین» یکی دیگر از آن بزنگاه‌های تاریخ در عصر و سال‌های اخیر است و آن را بزرگ‌ترین گردهمایی عالم به حساب آوردند. گرچه رسانه‌های غربی، در ابتدا سعی کردند از بازتاب عظمت این رخداد جلوگیری کنند، اما این حادثه آنقدر بزرگ بود که بالاخره نتوانستند از آن چشم‌پوشی کنند.

سال گذشته، اینترنشنال بیزنس تایمز درباره‌ی این رخداد نوشت: "بیش از بیست و دو میلیون زائر به کربلا رفته‌اند که این یک رکورد محسوب می‌شود. اربعین سال گذشته 17 میلیون نفر را به عراق آورد. اربعین بزرگ‌ترین گردهمایی سالانه در دنیاست که شمار زائران آن خیلی فراتر از دو میلیون نفری است که هر ساله به حج در مکه می‌روند."

بی.بی.سی نیز در گزارش خود با اذعان به جمعیت شگفت‌انگیز این مراسم گفت: "چه برای یک باور مذهبی و چه برای اعلام یک پیام سیاسی، حضور میلیونی عزاداران در کربلا همه‌ی نگاه‌ها را به خود جلب کرده است؛ ناظرانی که ممکن است سؤال کنند پیام عاشورا که گفته شده تن ندادن به ذلت است، در زندگی امروز این عزاداران چه تأثیری گذاشته است."

به عبارت دیگر پیاده‌روی اربعین یکی از اتفاقاتی است که می‌تواند عامل وحدت بین مسلمین شود.

از سوی دیگر در راهپیمایی بزرگ اربعین احساس همبستگی میان حاضران در قوام و تثبیت همبستگی دینداران، تاثیر به سزایی دارد. تبدیل اربعین به مناسکی جهانی با فراگیر شدن این رویداد به کشورهای منطقه و نیز حضور غیرمسلمانان در این همایش عظیم، ابعاد تازه ای به این مناسک می بخشد؛ چنین آیینی زمان و مکان و فضا را درهم پیوند می زند و رفتار جمعی با تقسیم کار میان میهمانان و میزبانان و نیز احساس مشترک و عینیت آن برای انجام مناسک عبادی مشترک و نمادین، حس نیرومند تعلق گروهی را میان آنها ایجاد و تثبیت می کند. اگر چه اغلب حاضران را باورمندان به مکتب شیعی و وفاداران به اسلام انقلابی تشکیل می دهند اما اکنون دایره چنین همایشی به اهل سنت و حتی غیرمسلمانان نیز ارتقا یافته است و نوعی همبستگی بزرگ معنویت خواهان و آزادی طلبان را رقم زده است. چنین همایشی که ابعاد سیاسی غیر قابل انکاری دارد بر بستر مناسک دینی بزرگداشت قیام سالار شهیدان صورت می گرد و به نوعی جهانی شدن پیام انقلاب اسلامی که آن نیز بر پایه مناسک دینی عاشورا رقم می خورد به اثبات می‌رساند.